Analizy porównawcze wartości niematerialnych

Szczegóły

Nadrzędna kategoria: Aktualności

Wartości niematerialne i prawne (WNIP) w większości przypadków są unikalne i sporządzenie wiarygodnej analizy porównawczej należy zakwalifikować do zdarzeń wysoce niepewnych (ryzykownych). Analiza będzie wiarygodna, gdy: jest zgodna z regulacjami krajowymi i przewodnikiem OECD w obszarze cen transferowych oraz istnieje duże prawdopodobieństwo obrony wyników tej analizy w postępowaniu sądowym.

W przypadku WNIP należy rozpatrzeć dwie kwestie:

• czy istnieje możliwość przeprowadzenia wiarygodnej analizy porównawczej (zewnętrznej)?
• czy prognoza przyszłych strumieni dochodów związanych z WNIP obarczona jest znacznym poziomem ryzyka?

Jeżeli odpowiedź na pierwsze pytanie jest negatywna a na drugie pytanie pozytywna, to spełniona będzie kwalifikacja WNIP do kategorii trudnych w wycenie (HTVI – Hard to Value Intangibles). Powstaje wtedy ryzyko skorygowania warunków transakcji przez władze podatkowe na bazie wyników ex-post i strony transakcji powinny przedsięwziąć odpowiednie kroki w celu ograniczenia tego ryzyka.

W zgodzie z przedmiotem tego artykułu, identyfikujemy warunki jakie powinna spełniać analiza porównawcza, aby mogła zostać uznana za wiarygodną. Przede wszystkim, postępowanie powinno zostać objęte powtarzalną procedurą, udokumentowaną na każdym etapie realizacji. Proponowana kolejność działań:

Etap przygotowania analizy

1. Identyfikacja przedmiotu transakcji. Przykładowo, gdy wyceniamy/ ustalamy stawkę opłat licencyjnych dla znaku towarowego, jest istotnym: czy znak ten chroni markę firmową czy produktową, czy jest to logo celebryty czy marka renomowana itp. Gdy analizujemy transfer technologii, to ustalamy czy mamy do czynienia tylko z know-how czy może z technologią chronioną patentem lub zgłoszeniami patentowymi. Trzeba ustalić czy analizowana WNIP występuje indywidualnie w transakcji czy w portfelu łącznie z innym rodzajem, własności intelektualnej np.: opatentowana technologia identyfikowana przez znak towarowy.
2. Identyfikacja i kategoryzacja rodzaju i cech transakcji. Do typowych kontraktów należą: licencja (prawo do korzystania), transfer własności (sprzedaż wszystkich praw), wspólne przedsięwzięcie, franczyza (WNIP + model biznesu na bazie know-how). Analiza DEMPE (analiza funkcji, ryzyka i aktywów w zakresie rozwoju, ulepszenia, utrzymania, ochrony i korzystania z WNIP) pozwala na uszczegółowienie relacji stron projektowanej transakcji (ustalenie co strony wnoszą do transakcji) i w jakim stopniu jest to sytuacja standardowa (często występująca w obrocie gospodarczym).
3. Dobór wskaźników, dla których poszukiwana jest wartość rynkowa. Np.: stawka opłat licencyjnych, wskaźnik alokacji korzyści pomiędzy licencjodawcę i licencjobiorcę lub partnerów JV, mnożniki rynkowe.
4. Dobór źródeł danych rynkowych. Zazwyczaj transakcyjna baza danych licencyjnych lub transakcyjna baza danych fuzji i przejęć. Baza danych musi udostępniać informacje z wiarygodnych źródeł np.: raportów spółek giełdowych w tym pełne teksty umów licencyjnych lub rozliczenia transakcji M&A. Zapoznanie się z pełnym zapisem transakcji pozwala na szczegółową ocenę kryteriów porównywalności.
5. Usystematyzowanie wniosków z analiz makro- i mikro-ekonomicznych, strategicznych, finansowych i marketingowych w celu:
   a.    identyfikacji kluczowych cech pól eksploatacji WNIP w kategoriach finansowych,
   b.    identyfikacji potencjalnych zdarzeń oraz oceny ryzyk,
   c.    identyfikacji konkurencyjnych, porównywalnych WNIP,
   d.    identyfikacji podmiotów zaangażowanych w rozwój/eksploatację porównywalnych WNIP.
6. Ustalenie kryteriów wyszukiwania transakcji w bazach danych. Typowe kryteria obejmują cechy WNIP i planowanej transakcji (w tym pól eksploatacji WNIP powiązanych z transakcją), rodzaj WNIP, rodzaj transakcji, relacja stron transakcji (niepowiązane), najodleglejsza data zawarcia transakcji, formuła naliczania opłaty licencyjnej, terytorium geograficzne pól eksploatacji, zakres praw (np.: wyłączność), otwarte słowa klucze: nazwy podmiotów, nazwy technologii, porównywalne marki, określenie rodzaju działalności (produkcja, dystrybucja, usługi) lub niszy rynkowej (np.: obuwie dziecięce) itp. Należy określić które kryteria muszą być bezwzględnie spełnione (ważne kryteria), pod rygorem odrzucenia pozyskanej transakcji oraz które kryteria można rozluźnić w wyszukiwaniu generycznym.

Etap wyszukiwania danych

1. Zakup dostępu do baz danych i przeprowadzenie wyszukiwania informacji z dokumentacją tego procesu. W wyszukiwaniu stosowane są kryteria predefiniowane w kroku 6. Dokumentacja wyników wyszukiwania zazwyczaj posiada formę zrzutów ekranowych oraz plików eksportowanych przez bazę danych. W przypadku niektórych baz danych nie można przeprowadzić wyszukiwania samodzielnie a jedynie uzyskuje się wynik wyszukiwania w odpowiedzi na zadane wystandaryzowane kryteria, co nie daje gwarancji prawidłowego wyniku lub znacznie podraża koszty.
2. Analiza wyników każdego wyszukiwania, uzasadnienie transakcji zaakceptowanych oraz odrzuconych. Transakcje akceptowane muszą spełniać predefiniowane ważne kryteria. W przypadku transakcji odrzuconych należy wskazać przyczyny odrzucenia (niespełnianie ważne go kryterium, wobec braku racjonalnej metody korekty warunków transakcji).
3. Opcjonalnie, przeprowadzenie wyszukiwania generycznego. W przypadku braku pozytywnych wyników, niektóre kryteria są rozszerzane np. obok wyłączności (exclusive) dopuszczana jest wielowyłączność (multiexclusive), akceptowana jest odleglejsza data zawarcia transakcji oraz szerszy zakres terytorialny pól eksploatacji itp. Działanie to nie powinno prowadzić do rażącej sprzeczności z predefiniowanymi kryteriami w kontekście wyników analizy DEMPE.

Etap weryfikacji i wnioskowania

1. Zestawienie danych z wyszukiwania i ustalenie potrzeby/możliwości wykonania prawidłowej korekty wartości wskaźników. 
2. Ustalenie ostatecznego wyniku w postaci punktowej lub przedziałowej. Wystarczy uzyskać jedną dobrze porównywalna transakcję. W przypadku wielu transakcji trzeba ustalić przedział liczbowy wyniku metodami statystycznymi, ustalając wartości międzykwartylowe i medianę.
3. Krytyczna analiza końcowa przy założeniu racjonalnego działania stron transakcji. Przykładowo: zidentyfikowano najniższą wartość stawki opłat licencyjnych w wysokości 3% od przychodów netto, w sytuacji, gdy EBIT% na przyszłym polu eksploatacji WNIP z dużym prawdopodobieństwem nie przekroczy 4% (potwierdza ten wskaźnik benchmark finansowy). Należy zatem odpowiedzieć pytanie czy w warunkach rynkowych, racjonalnie postępujący licencjobiorca odda licencjodawcy w formie opłaty licencyjnej 75% generowanego przez siebie zysku operacyjnego. Jeżeli nie mamy silnych argumentów za takim wnioskiem to musimy odrzucić wyniki analizy porównawczej. 
4. Decyzja o akceptacji wyniku analizy porównawczej lub jego odrzuceniu z uzasadnieniem.

Trzeba mieć na uwadze, że oprócz analizy porównawczej istnieją inne metody ustalenia interesujących nas wskaźników rynkowych i jest to zazwyczaj lepsze rozwiązanie niż zaakceptowanie łatwej do obalenia analizy porównawczej. Wielu ekspertów uważa że w większości przypadków WNIP spełnione są kryteria kwalifikacji przedmiotu transakcji do HTVI.